ιατρός

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Ήταν ήρωας της αρχαίας Αθήνας ο οποίος είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Επονομαζόταν ο εν άστει για να διακρίνεται από τον εν Μαραθώνι, που λατρευόταν στην Ελευσίνα και ήταν γνωστός και με το όνομα Αριστόμαχος. Το ιερό του Ι. στην Αθήνα βρισκόταν κοντά στις σημερινές οδούς Βορέου και Αθηνάς, όπου βρέθηκαν αρχαίες επιγραφές και αφιερώματα. Σε μία από αυτές αναφέρεται ή ύπαρξη ομοιωμάτων ποδιών και χεριών, που του είχαν αφιερώσει άρρωστοι που θεραπεύτηκαν, όπως γίνεται και σήμερα από τους πιστούς με τις εικόνες.

II

Επώνυμο αγωνιστών του 1821.

1. Βασίλειος. Καταγόταν από τη Χαλανδρίτσα της Πάτρας. Ήταν πρακτικός γιατρός και πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις περιθάλποντας τραυματίες.

2. Ευστάθιος. Καταγόταν από τον Τίρναβο της Θεσσαλίας. Σπούδασε ιατρική στην Πάντοβα της Ιταλίας και μετά εγκαταστάθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας. Από τις αρχές του 19ου αι. μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και βοήθησε σημαντικά το έργο της. Επειδή ενοχοποιήθηκε μετά το επαναστατικό κίνημα του Αλέξανδρου Υψηλάντη, αναγκάστηκε να καταφύγει στο Κισνόβιο, όπου μέχρι το τέλος της ζωής του (1840) υποστήριξε τους ομογενείς της Βεσσαραβίας.

3. & 4. Ιωάννης και Νικόλαος. Αδελφοί που κατάγονταν από την Ύδρα. Ήταν έμποροι και έγιναν Φιλικοί από τις αρχές του 19ου αι. Προσέφεραν χρήματα για τον εξοπλισμό πολεμικών σκαφών στις αρχές του Αγώνα.

5. Κωνσταντίνος. Καταγόταν από τον Λογγανίκο της Σπάρτης. Ως οπλαρχηγός, πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις και διακρίθηκε για το θάρρος του. Τιμήθηκε με το αργυρό αριστείο και με τον τίτλο του αξιωματικού.

6. Παναγής. Καταγόταν από την Πελοπόννησο. Εγκαταστάθηκε στο Ισμαήλ της σημερινής Ρουμανίας, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και βοήθησε πολύ την Επανάσταση.

7. Στέργιος. Καταγόταν από τη Μακεδονία. Έδρασε στις μάχες της Κασσάνδρας, της Νάουσας, στο Τρίκερι και μετά στη Σκόπελο. Πήρε μέρος στην άμυνα των Ψαρών και σκοτώθηκε στην καταστροφή τους (1824).

* * *

και γιατρός, ο, η, και γιατρίνα και γιάτρισσα (ΑΜ ἰατρός, Α ιων. τ. ἰητρός)

1. ο ειδικός στη διάγνωση και θεραπεία τών νόσων (α. «ἰητρὸς γὰρ ἀνὴρ πολλῶν ἀντάξιος ἄλλων», Ομ. Ιλ.

β. «κράζει γοργὸν τοὺς ἰατρούς», Πρόδρ.)

2. αυτός που έχει εξειδικευθεί σε κάποιον κλάδο τής ιατρικής (α. «ιατρός δερματολόγος» β. «οἱ μὲν γὰρ ὀφθαλμῶν ἰητροὶ κατεστέασι, oἱ δὲ κεφαλῆς, οἱ δὲ ὀδόντων», Ηρόδ.)

3. αυτός που καταπραΰνει τα ψυχικά πάθη («εὐφροσύνα πόνων... ἰατρός», Πίνδ.)

4. φρ. (για τον θεό) «ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν» — σωτήρας τών ψυχών και τών σωμάτων μας, λυτρωτής μας

αρχ.

1. το θηλ. ἡ ἰατρός

η μαία

2. φρ. α) «ἰατρῶν παῑδες» — ιατροί

β) «γῆς ἰατρός» — γεωργός.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. γιατρός.

ΠΑΡ. ιατρικός

αρχ.

ιάτρια, ιατρίνη

(αρχ. -μσν.) ιάτραινα, ιατρεύω

μσν.

ιατρίσκος.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) ιατρομαθηματικός, ιατροσόφι(ον), ιατροσοφιστής, ιατροφιλόσοφος

αρχ.

ιατραλείπτης, ιατροκαύτης, ιατροκλύστης, ιατρολογώ, ιατρόμαια, ιατρόμαντις, ιατρονίκης, ιατροτέχνης, ιατροτομεύς

μσν.

ιατροσοφία

νεοελλ.

ιατρογυμναστής, ιατροδικαστής, ιατρομηχανική, ιατρόσημο, ιατροσυμβούλιο, ιατροφυσική, ιατροχημεία, ιατροχημικός. (Β' συνθετικό) κτηνίατρος

αρχ.

ανίατρος, αρχιΐατρος, ιπποΐατρος, λογίατρος, φιλίατρος, φιλοΐατρος

νεοελλ.

ανθυπίατρος, ανθυποκτηνίατρος, αρχίατρος, αρχικτηνίατρος, αστίατρος, αστυκτηνίατρος, επίατρος, επικτηνίατρος, ιππίατρος, νευροψυχίατρος, νομίατρος, νομοκτηνίατρος, οδοντίατρος, οφθαλμίατρος, παιδίατρος, σχολίατρος, υπίατρος, υποκτηνίατρος, ψυχίατρος].